Inbreuk op auteursrecht, wat nu?

woensdag 17 augustus 2022

'Auteursrecht ontstaat automatisch door het maken van een originele creatie'. Je hoeft er helemaal niets voor te doen of te laten registreren het is er en het blijft er, in ieder geval tot zeventig jaar na je dood. Je nageslacht of erfopvolgers genieten er nog zeventig jaar van als jij er zelf niet meer bent. Niemand mag het 'slaafs nabootsen', verveelvoudigen of zomaar overal in publiceren.

Dat geldt voor alles wat je als beeldend kunstenaar maakt; schetsen, tekeningen, schilderijen, foto's, etsen enz. Ook voor foto's van het werk, dus een foto van een schilderij, tekening,....enz. is er toestemming nodig van de maker van dat schilderij of de tekening. Op zich is het hartstikke goed geregeld, maar soms doen zich vreemde dingen voor.

Inbreuk op het auteursrecht door fabrikanten. Twee voorbeelden

Een meubelfabrikant liet foto's maken van zijn meubels. Om het geheel wat aantrekkelijk te maken werden er naast en achter de meubels schilderijen opgehangen van een kunstenaar. Laten we die kunstenaar voor het gemak Piet noemen. Piet weet van niks en ziet de foto's in een brochure, ziet de beelden zelfs in een tv reclame en op de website van de meubelfabrikant. Mag dat zomaar? Nee! Meteen optreden!

Ander voorbeeld. Kunstenares Sandra komt er achter dat een van haar tekeningen gebruikt wordt als gordijnstof. Ze gaat verhaal halen bij de middenstander waar deze gordijnstoffen te koop zijn. Die wist van niks, had het 'gewoon' ingekocht. Sandra neemt contact met ons op en we overleggen. We kwamen overeen met de fabrikant dat Sandra een vergoeding krijgt die in overeenstemming is met de inmiddels behaalde omzet van de gordijnstof. De fabrikant wenste door te gaan met de productie en kwam met de kunstenaar overeen dat zij - voor de gordijnen die nog geproduceerd en verkocht moeten worden - periodiek een vergoeding ontvangt.

Een beeld op een plein of een wandschildering in de openbare ruimte

Nu wordt het al een beetje ingewikkelder. Een fotograaf maakt een foto van een plein. Op dat plein staat een beeld van Hans. Als de foto een totaalbeeld geeft van het plein met het beeld van Hans als onderdeel van het plein 'zoals het zich daar bevindt' en redelijkerwijs tot het publieke domein behoort, dan maakt de fotograaf geen inbreuk op Hans' auteursrecht.

Als de fotograaf echter een foto maakt van alleen het beeld van Hans met het doel om die foto te verveelvoudigen, maakt de fotograaf wel inbreuk op zijn auterusrecht. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld ook voor muurschilderingen zowel binnen als buiten.

Portretrecht, auteursrecht op het kunstwerk en auteursrecht op de foto van het kunstwerk

Het kan soms nog ingewikkelder. Een portret geschilderd door Loes. Als kunstschilder heeft zij het auteursrecht op het schilderij, de geportretteerde heeft het portretrecht en de fotograaf die een foto maakt voor in een catalogus heeft het auteursrecht op de foto van het schilderij. Bovendien heeft de geportretteerde het recht om te verhinderen dat het portret wordt geëxposeerd of op een andere manier wordt geopenbaard.

Kunstwerk aanpassen of veranderen

Het komt wel eens voor dat er ergens in een gemeente of waar dan ook een beeld staat wat de gemeente of een oorspronkelijke opdrachtgever wil verplaatsen of zelfs wil aanpassen of veranderen van vorm of kleur. Als kunstenaar mag jij je daar tegen verzetten. Een kunstwerk mag niet zomaar verplaatst of 'aangepast' worden. Dat hoort bij jouw persoonlijkheidsrechten. Die rechten behoudt je ook al heb je de exploitatie overgedragen aan een andere partij.

Verkoop en licentieovereenkomst

Ook bij verkoop blijven de auteursrechten bij de maker van het kunstwerk. Wel kun je onder bepaalde voorwaarden en met bijvoorbeeld een licentieovereenkomst (lees meer hieronder) overeenkomen met de koper dat hij/zij een afbeelding van het kunstwerk voor bepaalde doeleinden mag gebruiken. 

BOK licentieovereenkomst

Bij BOK hebben we een voorbeeld van een licentieovereenkomst die je kunt toepassen. Zowel in het Nederlands als in het Engels. In de licentieovereenkomst verklaar je als kunstenaar het auteursrecht en intellectuele eigendomsrecht te hebben van jouw ontwerp/ kunstwerk en dat je de licentienemer (bijv. een fabrikant) een licentie verleent om deze te gebruiken. Daarin leg je zaken als voorwaarden, exclusivitiet, termijn, royalties, enz... vast. Ga voor dit voorbeeldcontract naar ons ledengedeelte.

Pictoright

Pictoright is de auteursrechtorganisatie voor visuele makers in Nederland. We raden kunstenaars aan om hier lid van te worden. Als BOK-lid krijg je 50% korting op het eerste jaar van je lidmaatschap. Lees er meer over via boknet.nl/nl/pictoright 

Meer weten?

Ben je als kunstenaar ergens in verwikkeld en kom je er niet uit of ben je niet zeker van je zaak; doe niks, zet nergens je handtekening onder, maar neem contact met ons op. Het kan gebeuren - zoals we dat kortgelen hebben meegemaakt- dat je recht hebt op een vergoeding, soms zelfs een hele hoge vergoeding. Lees als voorbeeld van een hoge schadevergoeding bij inbreuk op auteursrechten het artikel Ruim €100.000 schadevergoeding voor BOK-lid