Kunstwerk vernietigen. Mag dat?

woensdag 27 augustus 2025

Een kunstwerk vernietigen, mag dat? We doelen niet op het vernielen van een kunstwerk van een ander, een werk dat in het museum hangt of een beeld in de openbare ruimte. We hebben het over een kunstwerk dat vernietigd wordt door de materieel eigenaar, maar niet door de auteursrechthebbende. Dat kan een persoon zijn, maar ook een bedrijf of een gemeente.

Het antwoord: zolang er geen contractuele afspraken of persoonlijkheidsrechten van auteursrechthebbende geschonden worden, mag de materieel eigenaar het kunstwerk vernietigen.

Persoonlijkheidsrechten

Persoonlijkheidsrechten houdt in dat je als kunstenaar het recht hebt op naamsvermelding, dat je je mag verzetten tegen verminkingen van jouw werk, aantastingen door slecht onderhoud, of andere wijzigingen die tot reputatieschade kunnen leiden. 

Het klinkt misschien gek, maar doorgaans valt het vernietigen van een kunstwerk door de eigenaar niet onder het schenden van persoonlijkheidsrechten. Uitzonderingen daargelaten. Wel als bijvoorbeeld de materieel eigenaar, maar niet auteursrechthebbende, in het bijzijn van pers en publiek een kunstwerk vernietigd. Dan heb je als kunstenaar een zaak als het gaat om reputatieschade. Ook moet de eigenaar de kunstenaar de gelegenheid geven om het werk te documenteren voordat hij het vernietigd, mocht dat al niet gedaan zijn.

Verwijdering, verplaatsing en vernietiging

In de praktijk is het bij particuliere eigenaren uitzonderlijk dat zij een kunstwerk opzettelijk vernietigen. Begrijpelijk ook. Wie niet tevreden meer is met een schilderij of beeld, zal het eerder doorverkopen, schenken, terug gegeven of ergens op zolder stallen. Bij gemeentes, instanties, scholen en bedrijven ligt dat anders. Zijn er van jou kunstwerken in de openbare ruimte waarvan jij vindt dat ze opgeknapt moeten worden, trek dan tijdig aan de bel. Voordat de onderhoudskosten te hoog oplopen en de gemeente, als eigenaar, het beeld liever kwijt is dan opknapt. Overigens is verwijdering of verplaatsing niet hetzelfde als vernietiging. Daar kun je je weer gemakkelijker tegen verzetten.

Onethisch

Los van alle juridische afwegingen is het natuurlijk bijzonder onethisch om zonder overleg met de maker kunstwerken aan te passen, niet te onderhouden of te vernietigen. Als kunstenaar heb je een persoonlijke band met jouw creatie(s). Zo kwamen we onlangs nog in actie om te voorkomen dat een plaquette in ’s-Heerenberg bij een kunstwerk van Mechteld ten Ham van kunstenaar Patrick Beverloo aangepast of verwijderd zou worden. Gelukkig zijn de kunstenaar en het museum nu wel in gesprek om er onderling uit te komen.  

Voorkom problemen met heldere afspraken in contracten

Ons advies bij verkoop van kunst aan bedrijven, gemeentes of andere (overheid)instanties, voeg onderhoudsvoorschriften toe bij de verkoop en verwijs daar naar in het koopcontract of de leveringsvoorwaarden. Verwijs in contracten ook naar jouw persoonlijkheidsrechten. Eventueel kun je bij verkoop contractueel vastleggen dat een kunstwerk eerst ‘om niet’ aangeboden moet worden aan de auteursrechthebbende, voordat het vernietigd mag worden.

Het kan je als kunstenaar verbazen hoe vaak een overheid, zoals een gemeente, niet (volledig) op de hoogte is van de rechten van makers van kunstwerken, maar getekende contracten worden er bijna altijd wel op na geslagen. 

Vragen, individueel advies en/of ondersteuning

Als je vragen hebt over jouw persoonlijke situatie, over contracten, vergoedingen, auteursrecht en afrekeningen, BTW, vernietiging of slecht onderhoud of welke zakelijke vragen dan ook, je kunt als lid van BOK altijd bij ons terecht.