Musea, maak ruimte voor professionele kunstenaars van nu

donderdag 20 november 2025

In hoeverre hebben regionale musea de taak om het werk van hedendaagse, professionele kunstenaars uit eigen stad en omgeving te tonen? Naast de andere functies van onze musea, zoals het zichtbaar maken van geschiedenis en erfgoed, het faciliteren van kunst- en cultuureducatie en het verbinden van mensen.

'Alleen voor vrijetijdskunstenaars'

Bij een deel van de Nederlandse musea zien we een zorgelijke trend: het werk van professionele kunstenaars uit eigen stad en omgeving wordt steeds vaker buiten de deur gehouden. Tenzij je inmiddels zo’n grote naam bent dat je als publiekstrekker geldt. Sommige instellingen slaan door. Zo heeft Museum Arnhem de open call MAAK! gelanceerd. Alleen voor vrijetijdskunstenaars. In de voorwaarden staat expliciet: “Je hebt geen kunstopleiding gevolgd” en “Je bent geen professioneel kunstenaar.” Waar komt die wil om het werk van amateurs te exposeren vandaan?

Slimme zet?

Directeuren, conservatoren en tentoonstellingsmakers horen we geregeld klagen dat het steeds lastiger wordt om tentoonstellingen naar eigen inzicht en smaak samen te stellen. Aan de ene kant zijn er subsidievoorwaarden, aan de andere kant is er de druk van bezoekersaantallen. Vanuit dat perspectief lijkt MAAK! een slimme zet: een laagdrempelige manier om ‘gewone Nederlanders’ bij het museum te betrekken. Het levert (media-)aandacht en bezoekers op. En wat kost het? Een belletje met het museum leert dat de open call en de bijbehorende tentoonstelling bepaald niet op de jaarbegroting drukken.

‘’Valt er iets te winnen bij MAAK!?’’, vraag ik aan een medewerker van Museum Arnhem.
‘’Nee, ja, je werk wordt geëxposeerd.’’
‘’Dat is alles?’’
‘’Ja.’’
‘’Waarom is MAAK! voor vrijetijdskunstenaars en niet voor professionals?’’
‘’Voor professionele kunstenaars zijn er via de reguliere weg al genoeg mogelijkheden om met hun kunst te exposeren.’’
‘’Genoeg mogelijkheden. Dus er staat ook een open call voor pro’s op het programma?’’
‘’Nee, nou, weet ik niet, niet gepland. Meer weet ik niet.’’

Prioriteit

De vrijetijdskunstenaar mag straks dus een kaartje kopen om zijn of haar eigen werk in het museum te bekijken. Begrijp me goed: er is niets mis met vrijetijdskunst. Maar waarom zou een museum met een regionale functie – we hebben het hier niet over een buurthuis – prioriteit geven aan de kunst van amateurs, terwijl er geen of weinig ruimte is - en zeker niet via een open call - voor professionele makers?

Financiële motivatie

Een artistieke reden lijkt er niet te zijn. Een financiële wel. De afgelopen – pak ’m beet – tien jaar is er veel vooruitgang geboekt op het gebied van ‘eerlijke’ betaling aan professionele makers. Musea kunnen bijvoorbeeld ondersteuning van fondsen als het Mondriaan Fonds mislopen als zij professionals niet of ondermaats betalen. Voor amateurs gelden die voorwaarden niet. En precies daar wringt het.Het resultaat: een museum voor erfgoed, educatie, kunst van overleden makers én hedendaagse amateurkunstenaars – maar steeds minder voor de professionele kunstenaars uit de eigen regio.

Bericht uit het veld

Een van onze leden, een professionele kunstenaar opgeleid aan Artez, wonend en werkend in Arnhem, wees ons op het bestaan van de MAAK!-oproep. Naast het maken van kunst geeft ze les aan vrijetijdskunstenaars. Zij schreef ons:

‘’Ik vind het leuk om mijn cursisten te inspireren en enthousiast te maken voor het schilderen. Voor hen is het een vorm van ontspanning. Ik zie ook dat deze mensen zich ontwikkelen en inzicht krijgen in hun eigen werk en dat van anderen. Maar professionals zijn het niet.’’

‘’Mijn cursisten, allen vrijetijdskunstenaars, kregen de MAAK!-oproep onder ogen en zouden het een hele eer vinden om daar met hun werk in het museum te exposeren. Mij stuit echter tegen de borst dat Museum Arnhem daarmee een podium biedt aan mensen die geen professioneel kunstenaar zijn. In andere vakgebieden is zoiets ondenkbaar. Het hele beeldende kunstklimaat is in Nederland enorm afgekalfd. Er zijn heel weinig podia voor kunstenaars. Museum Arnhem zou het juist als belangrijke neventaak moeten zien om ruimte te bieden aan kunstenaars uit de eigen stad en regio. Een ondersteunende functie. Zonder ons is er geen amateurkunst.’’

‘’Het amateurcircuit is enorm concurrerend voor de fulltime opgeleide kunstenaars. Het zijn vaak mensen die de schaapjes op het droge hebben en na hun pensioen de kunstenaar gaan worden die ze denken te zijn. Misschien publicitair interessant voor het museum, maar de bron waar de interesse vandaan komt wordt verwaarloosd: werkende kunstenaars met academische opleiding. Maak ruimte voor professionele kunstenaars uit eigen stad en regio. Arnhem heeft er veel.’’

Erik Hofstra
namens BOK, Beroeps Organisatie Kunstenaars.