Musea ondermijnen hun eigen fundament: de kunstenaar

woensdag 3 december 2025

Zo’n tien jaar geleden was het voor musea heel normaal om professionele kunstenaars níét te betalen. Alles werd goedgepraat met het magische woord exposure. In commerciële galeries – waar iedereen afhankelijk is van verkoop – valt daar nog iets voor te zeggen. In musea is deze praktijk echter onacceptabel. 

Musea zijn immers instellingen die dankzij publieke middelen kunnen bestaan. Iedereen wordt betaald: van kassamedewerker tot curator en museumdirecteur. Alleen de kunstenaar, de bron van het hele museum, zou genoegen moeten nemen met ‘de eer’, naambekendheid en zichtbaarheid? Dit idee is niet alleen achterhaald, het is respectloos.

Kunstenaars verdienen een eerlijke vergoeding

En nog steeds gebeurt het. Musea die denken dat je professionals straffeloos kunt vragen om gratis te werken. Gelukkig laat de creatieve sector zich steeds minder wegzetten. Kunstenaars weten ons, belangenbehartigers, gelukkig steeds vaker te vinden. Daarvoor ben je óók lid van BOK. Doe dat echter wél op tijd, niet pas nadat je het expositiecontract al getekend hebt. De afgelopen maanden schoven we op verzoek van leden opnieuw aan bij museumdirecties en curatoren. Om af te dwingen wat eigenlijk vanzelfsprekend zou moeten zijn: een eerlijke vergoeding voor het werk van de kunstenaar.

Zorgwekkende trend in musea

Maar nu ontstaat er een trend die nog zorgwekkender is: musea die professionele makers simpelweg buitensluiten. Zoals we al schreven in de BOK-nieuwsbrief van eind oktober en op ons ZZP Nieuws: Museum Arnhem organiseert met ‘MAAK!’ een open call die exclusief toegankelijk is voor vrijetijdskunstenaars. De open call staat open voor iedereen die geen professionele kunstenaar is. Dit is geen onschuldige keuze—het is een strategie. Een goedkope manier om tentoonstellingen te vullen zonder betaald werk te hoeven erkennen. Dat een gesubsidieerde instelling zich hiervoor leent, is ronduit schandalig. En het blijft niet bij Arnhem: het ‘MAAK!’-project wordt namelijk landelijk uitgerold. Op de website van Vrienden Museum Arnhem staat:

“Museum Arnhem verwelkomt Hanna Piksen als projectleider van het project MAAK!, gericht op het betrekken van vrijetijdskunstenaars bij museale collecties in heel Nederland.”

Welke waarde hebben museale collecties straks nog?

We moeten ons serieus afvragen welke waarde museale collecties straks nog hebben als ze worden aangevuld met het werk van amateurs. Want je mág beslist geen kunstopleiding gevolg hebben voor dit project. Het ziet er sterk naar uit dat ze bij Museum Arnhem en de bedenkers van het MAAK!-project professionele kunstenaars vooral lastig vinden. Lastig omdat ze hen moeten betalen—of omdat ze de kritiek vrezen wanneer ze dat níét doen. Dus worden amateurs voorgesteld als oplossing. Niet omdat hun werk zo broodnodig is, maar omdat het gratis is.

Voor alle duidelijkheid: wij zijn niet tegen amateurkunst. Integendeel, die verdient haar eigen plek: in buurthuizen, scholen en lokale podia. Maar musea zijn er om kunst te tonen van makers die hun vak beheersen, die investeren in ontwikkeling, en die van hun werk moeten kunnen leven. Het is tijd dat musea hun verantwoordelijkheid nemen - en stoppen met het structureel ondermijnen van het kunstenaarschap.