Hoezo ‘gelijk speelveld’ voor kunstenaars e.a. zelfstandigen?

dinsdag 28 juni 2022

Onder het mom van 'een gelijk speelveld' willen de vakbonden het kunstenaars e.a. zelfstandigen moeilijker maken om overeind te blijven. Iedereen het liefst (weer) in loondienst en lid worden van de vakbond. Immers, al jaren achtereen verliezen ze leden. Het zijn organisaties geworden die zichzelf belangrijker vinden dan het doel waarvoor ze zijn opgericht. Er loopt weliswaar een grote groep schijnzelfstandigen rond die worden uitgebuit, zoals pakketbezorgers; “Voor jou tien anderen”. En natuurlijk moeten we als maatschappij die mensen beschermen door hen een vaste baan aan te bieden. Worden ze weer werknemer in vaste dienst en krijgen een bepaalde vorm van zekerheid.

Beeldend kunstenaars kunnen niet in loondienst

Ook in de culturele sector lopen een heleboel schijnzelfstandigen rond die beter af zouden zijn met een vaste baan, een vast inkomen en minder ‘ondernemers stress’. Echter de manier waarop de bonden en sommige politieke partijen dat denken te bewerkstelligen maakt meer kapot dan dat het heelt. Zo kunnen beeldend kunstenaars met hun autonome werk niet eens in loondienst werken en zijn per definitie geen schijnzelfstandige.

Betalen voor een verzekering die dat niet is

Begin 2020 zaten we met z’n allen bij elkaar in het SER gebouw in Den Haag. Werkgevers, vakbonden en een aantal ZZP-organisaties waaronder wij van BOK, de belangenorganisatie voor beeldend kunstenaars. Onze oplossing voor het vraagstuk was simpel en praktisch: een vangnet voor iedere werkende. Iedereen die werkt is verzekerd voor arbeidsongeschiktheid, maakt niet uit of je nou in loondienst bent of zelfstandig. Dat kunnen we met z’n allen prima op poten zetten. Het bewijs is de AOW, dat krijgt iedere Nederlander zodra hij of zij een bepaalde leeftijd heeft. De vakbonden echter stellen voor dat zelfstandigen gaan betalen voor een verzekering die geen verzekering is. Als zij hun zin krijgen gaan ook wij als zelfstandige kunstenaars straks minimaal 242 euro per maand betalen voor een verzekering die bij arbeidsongeschiktheid het sociaal minimum gaat uitkeren. Een verzekering die dus geen verzekering is, want als je helemaal niks meer kunt heb je ook nu al recht op een bijstandsuitkering.

Zelfstandigheid wordt onbetaalbaar

Het is puur het dwars zitten en tegenwerken van zelfstandigen, het vernielen en ontmoedigen dat ook wij als kunstenaars ons werk kunnen blijven doen in alle vrijheid. Voor eigen rekening en risico. Het is een middel om zelfstandigheid onbetaalbaar te maken en initiatief de kop in te drukken. Niks gelijk speelveld. Als kleine zelfstandige blijf je hoofdelijk verantwoordelijk. Een werknemer heeft daar helemaal geen last van. Het zou pas een gelijk speelveld zijn als de werknemer mede verantwoordelijk zou zijn voor het wel en ook het wee van de onderneming waar hij werkt. Bovendien kun je als zelfstandig kunstenaar geen kant op, je kunt immers nergens in loondienst. 

Meepraten, maar niet mee beslissen

Ik hoor het de voorzitter van de dag, Leo Hartveld van de FNV, nog zeggen aan het eind van de dag. Ze hadden ons gehoord, maar ze hadden bij de Stvda (Stichting Raad van de Arbeid) niet de opdracht gekregen om iets op te lossen voor alle werkenden, maar om iets te bedenken voor de zelfstandigen. Het moest vooral duur zijn zodat zelfstandig ondernemerschap zou worden ontmoedigd. We mochten als zelfstandigen meepraten, maar niet mee beslissen. Als kunstenaar en als voorzitter van een belangenorganisatie voor kunstenaars ben ik faliekant tegen dit soort praktijken. Het is al moeilijk genoeg om als kunstenaar je hoofd boven water te houden en dit vernielt nog meer.

Henk Hofstra

Henk Hofstra is voorzitter van BOK Beroeps Organisatie Kunstenaars. Bovenstaand artikel is een bewerkte versie van de column die Hofstra schrijft voor de VAK.