Rijeka, Culturele Hoofdstad in tijd van corona

vrijdag 24 juli 2020

Rijeka kleurt rood
Als je door het centrum van Rijeka loopt, kan het je niet ontgaan. Aan marketing geen gebrek in de Kroatische havenplaats. De stad kleurt rood van de vlaggen, busjes, billboards, mondkapjes en zelfs een groot schip, een bostel (hostelboot) is grotendeels geschilderd in de primaire kleur van de culturele hoofdstad.  

Meer havenstad dan badplaats
Rijeka is, samen met Galway, Europese hoofdstad van 2020. Van oudsher is de kustplaats  minder geliefd bij toeristen dan de trekpleisters in Istrië of het veel zuidelijker gelegen Dalmatië. Rijeka is meer een havenstad dan een badplaats, met scheepvaart en containerhavens. Je moet een flink end de stad uit lopen om een kiezelkust te vinden waar je het water in kunt. Vergelijkbaar met Koper, de grootste havenplaats van Slovenië. 

Stad in transitie
Rijeka is ook een stad in transitie. In de Joegoslavische jaren was het nog een echte industriestad, waar toeristen niet of nauwelijks kwamen. Dat veranderde in de jaren negentig. Al is het, anders dan Split, nog steeds een stad waar toeristen vooral naar toe vliegen om daarna uit te wijken naar de hotels en campings in de omgeving. Met de titel ‘Culturele hoofdstad 2020’ wilde Kroatië een startschot geven voor verandering. En toen kwam de coronacrisis.

Gesloten musea
Het stadsmuseum en het museum voor eigentijdse kunst in Rijeka zijn allebei gesloten. Niet omdat de (lokale) overheid dat gebiedt, maar vanwege verbouwingen. Al heeft het indirect wel met de coronacrisis te maken. ,,De verbouwingen waren waarschijnlijk al afgerond geweest als de crisis er niet was. Het zijn nu lange termijn projecten geworden’’, zegt een voorlichter van de organisatie, gehuisvest op de tweede etage van een oude wijnbottelarij. Van haar krijg ik een mondkapje, rood met een halve witte zon, het logo van de culturele hoofdstad. 


Museum of Modern and Contemporary Art, Rijeka

City Museum Rijeka

Planten heroveren de stad
Op de begane grond is een expositie ingericht over het werk van kunstenaar Igor Eskinja met de vragende titel ‘Do plants dream of the future?’ Hij laat zien welke planten er groeien op de verlaten plekken van de (voormalige) industriestad. Eskinja werkte voor dit concept samen met biologen en beeldde, mede op hun advies, de nieuwe groei en bloei af op grote doeken. Hij laat de planten zien die in de loop der jaren –sinds begin jaren negentig – de stad heroverden. Ik ben op dat moment de enige bezoeker in de zaal die tijdelijk dienst doet als galerie.


Do plants dream of the Future? Igor Eskinja

Do plants dream of the Future? Igor Eskinja (close up)

Streetart
Veel evenementen zijn afgelast. De enige vorm van kunst, zo lijkt het, die helemaal niet gebukt gaat onder de coronacrisis is streetart. Zo is de noordkant van de voormalige wijnbottelarij volledig ingenomen door een groot kunstwerk van de Amerikaan Nathaniel Benjamin. Het grootste kunstwerk van de stad.


Nathaniel Benjamin

Studentski Kulturi Center
Streetart vind je ook in de Kruzna ulitsa, een binnenhof midden in de stad. Te midden van de verlaten panden  die dienst doen als ateliercomplexen en een kapper, bevindt zich het SKC: Studentski Kulturi Center. De plaats intypen bij Google maps op je iphone is niet genoeg, dan kom je er niet, de steeg er naar toe staat niet op de kaart. Aldus Elena Apostolovski, manager van deze galerie maar nu tijdelijk aanwezig op het hoofdkantoor van de organisatie. Zij legt me uit hoe ik daar het beste kan komen. Dwars door een steeg dat ook dienst doet als terras van een café.


Studentski Kulturi Center (SKR)

Yoidore Tenshie 


'Simona'


ojoMAGico a.k.a. Jadranka Lackovic

Lucija Granic  en Gloria Arapovic
Twintig minuten later loop ik het SKC in. Daar is het werk van pas afgestudeerde kunstenaars te zien, o.a. Lucija Granic  en Gloria Arapovic. Granic zoekt het snijvlak op tussen kunst en mode. Arapovic exposeert met grote weerspiegelende blokken, te samen een kunstwerk dat zich als een kameleon aanpast aan de omgeving. Een groepsexpositie onder de noemer: Waar komen we vandaan en waar gaan we naar toe?

Gloria Arapovic

Lucija Granic

Kunst op afvalbakken
Kunst is overal. Voor het oplettende oog is er in de buitenlucht in Rijeka wel wat te vinden. Zo zijn de afvalbakken in de hoofdstraat onder handen genomen door lokale kunstenaars, waaronder Tanya Blaskovic en  Jadranka Lackovic a.k.a. ojoMAGico. Maar festivals en andere grote evenementen zijn afgelast. 


Tanya Blaskovic

ojoMAGico a.k.a. Jadranka Lackovic

Code oranje
Tien minuten voordat ik op Schiphol landt gaat Kroatië van code geel naar oranje, met andere woorden: ga alleen nog voor noodzakelijke reizen. Dat er meer coronabesmettingen bij kwamen in het Balkanland werd al duidelijk. Op de dag van aankomst waren de veiligheidseisen nog hetzelfde als in Nederland. Een dag later mocht je de winkels, galeries, etc. alleen nog in als je een mondkapje droeg. Uiteraard: de gezondheid is het allerbelangrijkste. Sterkte gewenst aan een ieder die te maken heeft (gehad) met corona in zijn of haar omgeving. 

2023
Wat de kunst en cultuur betreft: Het zou mooi zijn als de organisatoren een gebaar maken door Rijeka en Galway ook uit te roepen tot Culturele hoofdsteden van 2023. Voor de aankomende twee jaar zijn ze namelijk al toegewezen. Tegen die tijd is corona hopelijk de wereld uit. En de verbouwingen van de voornaamste musea in Rijeka afgerond.

Toen en straks
In 2021 zijn er drie culturele hoofdsteden van Europa: Timișoara (Roemenië), Novi Sad (Servië) en Elefsina (Griekenland). In 2019 waren Plovdiv (Bulgarije) en Matera (Italië) culturele hoofdsteden. Klik voor een fotoverslag van Plovdiv op onze site.

UPDATE 18 AUGUSTUS 2020: Vanwege de coronacrisis is er in 2021 geen culturele hoofdstad. Novi Sad schuift door naar 2022 en Timisoara en Elefsina worden de culturele hoofdsteden in 2023. Meer informatie culturele hoofdsteden