Het verhaal achter de open call: ‘Beelden aan de Hoornse kust’

woensdag 7 juni 2023

Wie in Hoorn langs de kust van het Markermeer loopt kan het niet ontgaan. De kuststrook, van de Westerdijk tot de Schellinkhouterdijk, is zo’n 5 kilometer lang en staat vol met beelden. Van De Waaier van Rudi van de Wint, tot de Stonehenge Boat van Hans Blank. Zo’n veertig stuks in totaal. En elk jaar komen er een paar bij. Soms worden er een paar vervangen. Soms wordt er een kunstwerk aangekocht door de gemeente.

Nagenoeg al deze beelden zijn aan de Hoornse kust gekomen dankzij Stichting In Den Beginne, zo’n twintig jaar geleden opgericht door de in Hoorn wonende Ed Wagemaker. We spreken de gepensioneerde reclamemaker en voormalige raads- en statenlid over hoe het allemaal begon en hoe het tegenwoordig gaat met de beelden aan de Hoornse kust.

Stichting In Den Beginne is overigens geen onbekende voor BOK en veel van onze leden. Bijna elk voorjaar publiceren we de open calls voor ‘Beelden aan de Hoornse kust’ op ons Prikbord en vorig jaar kwam daar een fotoverslag van de kunstwerken bij. Het merendeel van de beelden is gemaakt door BOK-leden.


Genoeg ruimte voor beelden aan de Hoornse kust

Thema Land-Water-Dialoog

Wagemaker en zijn collega’s krijgen na elke oproep zo’n twintig reacties, waarna er drie of vier uitgekozen worden. Het thema is al die twintig jaar ongewijzigd gebleven: land-water dialoog. Verder is het vooral belangrijk dat het beeld hufterproof is. ‘’Het beeld moet robuust zijn. Tegen een stootje kunnen. In weer en wind overeind blijven’’, zegt Wagemaker. ‘’Verder is het vooral een kwestie van smaak. Die van mij en collega Jeroen Damen.’’ Damen is kunsthistoricus en generatiegenoot van Wagemaker, eveneens verbonden aan de stichting. Samen kiezen ze elk jaar de beelden uit. 

Van de Galgenbocht nabij het Dwaalpark

Wagemaker ziet graag dat de beeldenroute verlengd wordt aan de zuidkant van de stad, richting het dorpje Scharwoude. Van de Galgenbocht richting de Hoornse Hop, nabij het Dwaalpark. Qua topografische namen alleen al kun je je hart ophalen in deze regio. Of het zover komt is nu nog afwachten, maar ook in de gemeente Koggenland, waar Scharwoude onder valt, is men ‘voorzichtig positief’.

‘Het scheelt als ik er niet achteraan hoef te bellen’

Overigens nog een advies aan kunstenaars die reageren op de open call van deze ‘openluchtexpositie’: wees zo volledig mogelijk. Vermeld website, zo veel mogelijk gegevens, hoe het werk geplaatst kan worden (soms moet er een hijskraan gehuurd worden). Vergeet bijvoorbeeld niet aan te geven van welk materiaal het kunstwerk gemaakt is (brons, hout, steen, plastic, combinaties….). ‘’Het scheelt als ik er niet achteraan hoef te bellen. Dat ik alle informatie meteen heb’’, aldus Wagemaker.

Voorzitter Hotel Maria Kapel

De officieuze hoofdstad van West-Friesland heeft veel te bieden op het gebied van kunst- en cultuur. Ed Wagemaker heeft daar zijn steentje aan bijgedragen, al ver voor de oprichting van Stichting In Den Beginne. Zo’n veertig jaar geleden al weer - ergens in de jaren tachtig - werd hij voorzitter van Hotel Maria Kapel. In naam een hotel, in vorm een mix tussen een klooster en een kerk, en in de praktijk een expositieruimte en artist-in-residence in één. HMK is nu nog steeds actief met kunstenaars die daar tijdelijk verblijven en hun residentie afsluiten met een expositie.

Exposities vanuit kraakpanden

Nog langer geleden organiseerde hij exposities vanuit kraakpanden in Hoorn, waar hij toen woonde en later gemeenteraadslid en statenlid werd voor de PvdA. Zelf heeft hij even aan het kunstenaarschap geroken. ‘’Met mijn reclamebedrijf schurkte ik tegen de kunst aan. Ik maakte toen pop-art achtige werken. Maar uiteindelijk vond ik mijn eigen werk, zet dat maar tussen aanhalingstekens, ‘troep’. Dus daar ben ik snel mee gestopt.’’ 

Hoe In Den Beginne begon

Het organiseren van kunstevenementen ging hem beter af. ‘‘In de tijd dat ik voorzitter was van Hotel Maria Kapel organiseerden we van alles. Vaak ook samen met De Boterhal (een expositieruimte van onder meer Kunstenaarsvereniging Hoorn e.o., jhe.) en op een gegeven moment heb ik een stuk of twintig beelden van kunstenaar Ton Kalle, die daar destijds mee op Texel exposeerde, naar Hoorn gehaald. Vraag me niet naar exacte jaartallen, want ik wordt ook een dagje ouder, maar het was zo’n twintig jaar geleden. Die tijdelijke expositie kreeg ik voor mekaar omdat ik al veel deed op kunstgebied, hier in de stad. Waarna ik, in diezelfde tijd, contact legde met de Groningse kunstenaar Herbert Nouwens. Zijn beelden hebben hier ook gestaan.’’

‘’Zo is het begonnen. Net zoals een kunstenaar elke keer weer opnieuw moet beginnen. Na elk kunstwerk weer. Vandaar de naam Stichting In Den Beginne’’, aldus Wagemaker. 

Home sweet home

In de jaren daarna volgden er meer beelden aan de Hoornse kust. Eén van de jongste aanwinsten, voortgekomen uit de laatste open call dit voorjaar, is 'Home sweet home', de tweeënhalve meter hoge schelp van kunstenaar Herman Lamers, waar je als bezoeker ook nog in kunt zitten. Een blikvanger, mede vanwege het formaat. Doordat er steeds nieuwe kunstwerken bij komen en anderen vervangen worden (bijvoorbeeld omdat de kunstenaar het werk elders wil exposeren), blijft de beeldenroute een trekpleister. Kritiek is er wel eens van omwonenden, maar het merendeel is positief. 

Voor de politiek een bijwagen

Ed Wagemaker’s inzet is op vrijwillige basis. Voor het plaatsen van de beelden worden er onkosten vergoed en is er een jaarlijkse honorarium voor elke kunstenaar. Die vergoeding gaat door zolang zijn of haar beeld aan de Hoornse kust staat. Respectievelijk 500 en 200 euro. Daarmee blijven de beelden wel eigendom van de kunstenaar, met uitzondering van de ‘stuk of vier’ die door de jaren heen zijn gekocht door de gemeente Hoorn. ‘’Graag zie ik dat de bedragen omhoog gaan, maar ook wij zijn afhankelijk van subsidie’’, zegt Wagemaker. ‘’Hoorn is behoorlijk kunstminded, maar voor de politiek is kunst altijd een bijwagen geweest. Tegen het onbehoorlijke aan. Zomaar een voorbeeld: bij het planten van nieuwe bomen, wat onlangs nodig was na een dijkverhoging, kwamen ze veel te dicht bij de kunstwerken te staan.’’ 

Van Den Oever tot Durgerdam

Het zijn zaken waar Wagemaker in de loop der jaren mee heeft leren omgaan. De zeventiger ziet overigens nog geen opvolger klaar staan. ‘’Ik vermoed dat het dan stopt, als ik stop’’, zegt hij. Hopelijk gaat dat nog lang duren. Het zou zomaar kunnen dat hij er nog twintig jaar mee door gaat en de beeldenroute zich tegen die tijd uitstrekt over heel de westkust van het IJsselmeer en het Markermeer. Van Den Oever tot Durgerdam. Of nog verder. Tot het einde.

Erik Hofstra 7/6/2023