Hub Dohmen, Advocaat voor Culturele Ondernemers

woensdag 16 november 2016

Al dertig jaar is Hub Dohmen werkzaam in het vak van de advocatuur. Hij komt daarbij in aanraking met verschillende soorten ondernemingen, die allemaal vragen hebben over Intellectuele Eigendom, de juridische bescherming van hun werk. In dit interview geeft Hub antwoorden en tips die voor u als cultureel ondernemer van pas kunnen komen.

Door Yvonne Vetjens

Kunt u wat vertellen over Dohmen advocaten? Wat is uw achtergrond en hoe bent u werkzaam geworden in de culturele sector?

Wij  zijn een kantoor gespecialiseerd in onder meer Intellectuele Eigendom, met als extra, unieke bijzonderheid dat we de taal van onze cliënten spreken. Al onze medewerkers hebben namelijk naast juridische kennis ook kennis uit andere vakgebieden in huis. Zo is één van onze juristen kunstenaar en kunsthistorica. Andere juristen zijn opgeleid en werkzaam geweest in het design en de techniek.

Op welke manier raken de werelden van kunst en recht elkaar?

Dat gebeurt eigenlijk al als er kunst wordt gemaakt. Zodra er een origineel kunstwerk ontstaat, komen daar namelijk automatisch auteursrecht en persoonlijkheidsrechten op te rusten, en dat heeft weer allerlei juridische gevolgen. Als ontwerper kun je daarnaast met modelrechten te maken krijgen en als je in de podiumkunsten werkt, ben je vast bekend met naburige rechten. Namaak of een opdrachtgever die het werk van een kunstenaar ‘verpest’ is een hot item.

Verder ga je als ondernemer - ook in de culturele sector - allerlei ‘verbintenissen’ aan, denk aan het verkopen van werk of het huren van expositieruimte. Die verbintenissen hebben ook rechtsgevolgen. Ook kun je als cultureel ondernemer te maken krijgen met schade aan je kunstwerk of aan je reputatie.

En daarnaast hoor je de laatste tijd veel over kunstvervalsing - denk aan de zaken over werken van Frans Hals en Vincent van Gogh die de afgelopen weken in het nieuws waren. Dus, er zijn genoeg raakvlakken tussen kunst en recht!

Veel culturele ondernemers hebben niet veel met de juridische aspecten van hun werk. Waarom is het toch belangrijk dat ze zich hiermee bezig houden?

Zoals ik net al zei, komen kunstenaars - vaak zonder het zelf te weten - op allerlei manieren in aanraking met het recht. Hun handelen heeft namelijk juridische gevolgen, zoals ieders handelen juridische gevolgen heeft. Als alles goed gaat, merken ze daar niks van. En je kunt juist zorgen dat het goed gaat door problemen te voorkomen met eenvoudige en duidelijke, kleine contracten, bijvoorbeeld een korte opdrachtovereenkomst met algemene voorwaarden. Dat wordt vaak vergeten of vooruit geschoven.

Als het toch een keer misgaat (iemand maakt inbreuk op het auteursrecht of komt een overeenkomst niet na, om maar wat te noemen), weten cultureel ondernemers vaak niet wat hun rechten zijn en dus ook niet wat ze kunnen doen. Door niet goed voorbereid te zijn en hun rechten niet te kennen, maken kunstenaars het zich onnodig moeilijk en veroorzaken zo dat ze veel minder plezier en rendement hebben van het werk waar ze hun hart aan verpand hebben. Ze lopen zelfs het risico hun passie te moeten opgeven, omdat ze in onoverkomelijke problemen terechtkomen!

Wat zijn naar uw idee de fouten op het gebied van IE (Intellectuele Eigendom, zoals auterusrecht, modelrecht e.d.) die het vaakst worden gemaakt in de kunstwereld? En hoe kan dat worden verholpen?

We merken dat veel kunstenaars niet weten hoe auteursrecht en persoonlijkheidsrechten werken en welke afspraken ze hierover kunnen maken als ze werk in opdracht maken of werk verkopen of als ze samenwerken. Wat deze rechten zijn, is eenvoudig uit te leggen, maar in de praktijk kunnen zich diverse situaties voordoen die zorgen voor verschillende uitkomsten. Het is daarom aan te raden dat kunstenaars zich oriënteren op de verschillende rechten die ze hebben en rechtsgebieden waar ze mee te maken kunnen krijgen.

Cultureel ondernemers hoeven daar écht geen uren aan te besteden; je even bewust worden van wat er zo al allemaal een rol speelt, is genoeg. Er gaat dan een ‘alarmbelletje’ rinkelen als je er mee te maken krijgt en je kunt op dát moment altijd nog advies inwinnen. Op internet is een hoop informatie te vinden en ook op onze website staan artikelen over Intellectueel Eigendom die voor deze groep interessant zijn. Daarnaast vraag ik me af hoeveel aandacht er op kunst- en designacademies aan dit onderwerp wordt besteed? Één college kan aanstormende kunstenaars al op weg helpen. Dat merk ik telkens als wij dergelijke gastcolleges gratis verzorgen.

In de culturele sector zijn veel kleinere ondernemers werkzaam die geen advocaatkosten kunnen betalen. Hoe moeten zij een juridisch geschil oplossen? Is er een subsidie of iets soortgelijks?

Het is niet zo dat je meteen naar de rechter hoeft te stappen; sterker nog, het overgrote deel van discussies wordt onderling opgelost. Natuurlijk is het het beste om er samen uit te komen, eventueel met behulp van een advocaat of mediator. Het is ook helemaal niet zo dat die advocaatkosten altijd hoog zijn. Vaak kun je volstaan met enkele honderden euro’s die je ook nog eens kunt zien als een investering voor de lange termijn: een eenvoudige standaardopdrachtovereenkomst voorkomt jarenlang problemen!

Een paar duidelijke afspraken over de rechten op je werk beschermen je culturele onderneming en zorgen dat je inspanningen niet voor niks zijn! Vaak is een eerste gesprek zelfs gratis. Zo hebben we bij Dohmen advocaten een gratis spreekuur voor creatief ondernemers. Ook is er in sommige gevallen een mogelijkheid van door de overheid gefinancierde rechtsbijstand als een ondernemer – mits ‘eenmanszaak’ - door een juridisch geschil bedreigd wordt in zijn voortbestaan.

Als u culturele ondernemers nog één gouden tip mag meegeven betreffende IE, welke is dat dan?

Maak schriftelijke afspraken! E-mail is in de meeste gevallen voldoende. Het gebruiken van een model dat je naar behoefte kunt aanpassen, is ideaal. Is in het begin even wennen, maar als er later ergens onduidelijkheid over is, zal je blij zijn dat je het toch hebt vastgelegd! 16-11-16

Bovenstaand artikel is geschreven door kunstenares, kunsthistorica en BOK-lid Yvonne Vetjens. Het verscheen eerder op MestMag. Kijk voor meer informatie over dit onderwerp op de site van Hub Dohmen Advocaten uit Tilburg.